दिव्यांगजन यांच्या वाहनांच्या आरसी कार्ड वर दिव्यांगजन ownership लिहण्यासाठी, अडचण का ?

 दिव्यांगजन यांना प्रत्येक कामात अडथळे येतात हे आता सर्वजनांना रोजचेच झाले आहे. मग ते कोणतेही कार्यालय असो....... दिव्यांगजनांच्या नशिबी हेलपाटे हे ठरलेलेच आहेत.

आरटीओ कार्यालयाचे उदाहरण घेऊ.

भारत सरकार रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्रालय (MVL विभाग) परिवहन भवन, 1, संसद मार्ग, नवी दिल्ली यांनी दिनांक १३ नोव्हेंबर २०२० म्हणजे आज पासून कमीतकमी अडीच वर्षांपूर्वी एक परिपत्रक काढले, प्रति क्रमांक RT - 11036 / 57 / 2020 - MVL , या नंबर चे.  या परिपत्रकात सर्व राज्ये / केंद्रशासित प्रदेश प्रशासनाचे परिवहन आयुक्त यांना सूचित करण्यात आले. की ज्यांच्या वाहनांच्या मालकीचा प्रकार दिव्यांगजन आहे अशा वाहनांसाठी सुविधा देण्यात याव्या.

केंद्रीय मोटार वाहन नियम ( CMVR ) , 1989 च्या फॉर्म 20 च्या क्र. 4A मध्ये मालकी म्हणून दिव्यांगजन नोंद करून द्यावी. या परिपत्रकाचा अभ्यास असलेले व माहिती असलेले काही दिव्यांग आरटीओ कार्यालयात जातात, तर हे आम्हाला माहीतच नाही, अस या अगोदर कोणाचं केलं आहे का ? असेल तर त्या आरसी कार्ड चा फोटो मागवा...... आम्ही वरिष्ठ अधिकारी यांना विचारणा करून कळवतो......असल्या उत्तराने भांबावून गेलेला दिव्यांग हतबल होऊनसरळ घरचा रस्ता धरतो. हे झालं ज्यांना माहीत आहे त्यांचं, ज्यांना हे परिपत्रकच माहीत नाही ते तर.. .......

बरं हे व इतर परिपत्रक हे प्रत्येक आरटीओ कार्यालयाला किंवा संबंधित अधिकारी यांना तर मिळतच असतील, मग ते वाचले का जात नाहीत. दिव्यांग यांनी जाऊन विचारणा करण्याऐवजी एखादा अधिकारी जनसेवा व दिव्यांग हित लक्षात घेऊन स्वपुढाकाराने हे काम का करत नाही ?

दिव्यांगजन ownership बद्दल नेमकी प्रक्रिया काय करावी व कशी करावी या बद्दल भारत सरकार रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्रालय (MVL विभाग) परिवहन भवन, 1, संसद मार्ग, नवी दिल्ली यांनी दिनांक ३ फेब्रुवारी २०२३ रोजी सर्व गोष्टी व्यवस्थित स्पष्ट होण्यासाठी मार्गदर्शक सुचनासह परत एक पत्रक प्रकाशित केले. तरी ते आम्हाला माहीत नाही, हेच उत्तर का ? मग मागील इतक्या दिवसापासून आलेल्या सूचना, त्यापण केंद्राच्या कार्यालयातून, का वाचल्या नाहीत? की महत्वाच्या नाहीत म्हणून वाचाव्याच वाटल्या नाहीत.   नवीन परित्रकात,नागरिकांकडून, नोंदणी करणारे अधिकारी त्यांच्या मालकीच्या मोटार वाहनांच्या नोंदणी प्रमाणपत्रामध्ये मालकीचा प्रकार "दिव्यांगजन" म्हणून नोंदवत नाहीत आणि त्यामुळे त्यांना केंद्र सरकारने दिलेल्या विविध सूट/सुविधांपासून वंचित ठेवले जात असल्याच्या अनेक तक्रारी मिळाल्यामुळे ,हे  फेब्रुवारी २०२३ चे पत्रक काढण्यात आले, असे स्पष्ट नमूद करून मार्गदर्शक तत्वे लिहून दिली आहेत. 

पत्रकात नमूद केलेल्या बाबी

 १.  ड्राइविंग लायसन बद्दल,  या मंत्रालयाने पत्र क्र.  RT - 11021 / 40 / 2014 - MVL ने दिनांक 14.06.2016 ला दिव्यांग व्यक्तींना ड्रायव्हिंग लायसन्स आणि नोंदणी प्रमाणपत्रे देण्यासाठी मार्गदर्शक तत्वे जारी केली आहेत.  

२. सुलभ भारत मोहिमेचे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी, या मंत्रालयाने दिनांक 26.06.2018 च्या सल्लागाराद्वारे राज्ये/ केंद्रशासित प्रदेशांना अनेक पावले उचलण्याचा सल्ला दिला आहे.  वेगवेगळ्या दिव्यांग व्यक्तींसाठी जलद परवाना आणि नोंदणी प्रमाणपत्रे उपलब्ध करून देणे हे यापैकी एक सल्ला दिला गेला होता.  

२. अवजड उद्योग मंत्रालयाने आदेश 12 ( 42 ) / 2015- AEI दिनांक 24 ऑक्टोबर 2019 द्वारे ऑर्थोपेडिक अपंगत्व असलेल्या व्यक्तींना किमान 40% ऑर्थोपेडिक शारीरिक अपंगत्व (व्यंगत्वाचा अधिकार अधिनियम2016 नुसार बेंचमार्क अपंगत्व) च्या अधीन राहून सुविधा दिली आहे.  

३.  दिव्यांगजनांची सोय व्हावी म्हणून, जे दिव्यांगजन वाहन चालवू शकत नाहीत परंतु वाहन चालवण्यासाठी चालकाचा वापर करतात. या सर्व दिव्यांगजन यांच्या आरसी कार्डवर "दिव्यांगजन" म्हणून मालकीच्या प्रकाराखाली सामान्य वाहनांची नोंदणी करण्याची आवश्यकता आहे 

४. केंद्र सरकारने G.S.R.  661 (E) दिनांक 22.10.2020 रोजी CMVR चा सुधारित फॉर्म 20, 1989 (म्हणजेच, नोंदणी प्रमाणपत्र) मध्ये विविध मालकी प्रकारांची नोंद करण्यासाठी सूचना दिलेल्या आहेत, त्यातील दिव्यांगजन हा एक मालकी प्रकार असून, त्या नुसार  GST सह दिव्यांगजन / GST शिवाय दिव्यांगजनांचा समावेश मालकी प्रकारत करण्यासाठी स्पष्ट नमूद केले आहे, या आदेशानुसार,  दिव्यांगजन, ज्यांच्याकडे सामान्य वाहने आहेत, म्हणजे विनाबद्दल किंवा मोडीफिकेशन केलेली, त्यांनी इतर सुविधा/सवलतींचा लाभ घ्यावा म्हणून दिव्यांगजन नोंद करण्याबद्दल सविस्तर नमूद केले आहे.

४.  तसेच या मंत्रालयाने RT - 11036 / 57 / 2020 - MVL दिनांक 13.11.2020 च्या पत्रकाचा माध्यमातून राज्ये / केंद्रशासित प्रदेशांना सूचित केले आहे की ऑटोमॅटिक गियर असलेली वाहने काही दिव्यांगजनांनी वाहनात बदल न करता चालविण्यास योग्य मानली आहेत.  म्हणून, या मंत्रालयाने राज्ये/केंद्रशासित प्रदेशांना प्रमाणित गाडीच्या संदर्भात राज्य सरकारांद्वारे प्रदान केलेल्या विविध सूट/सुविधा/सवलती, दिव्यांगजनांच्या मालकीच्या वाहनांनाही देण्याचा सल्ला दिला आहे. 

 ५. पुढे, केंद्र सरकारने G.S.R. द्वारे राष्ट्रीय महामार्ग शुल्क (दर आणि संकलनाचे निर्धारण) नियम 2008 च्या नियम 11 (ई) मध्ये सुधारणा केली होती.  804 (E ) दिनांक 30.12.2020 , ज्याद्वारे वाहन नोंदणी प्रमाणपत्रामध्ये "दिव्यांगजन" म्हणून मालकी प्रकारासह नोंदणीकृत असेल तेथे टोल शुल्कात सूट दिली जाईल ( 31.12.2020 पासून ) .  

६. G.S.R द्वारे कोणतेही स्पष्ट निर्बंध लादलेले नसले तरी.  661 (E) दिनांक 22.10.2020 च्या मालकी प्रकार "दिव्यांगजन" च्या रेकॉर्डिंगसाठी, वाहन रुपांतरित किंवा सामान्य, नवीन किंवा जुने, या प्रकारच्या कोणत्याही वाहनाच्या आरसी कार्डवर ही नोंद करून घेऊ शकतात, तरी काही नोंदणी अधिकारी मालकी प्रकार "दिव्यांगजन" रेकॉर्ड करण्यासाठी नवीन आणि अनुकूलीत वाहनाचा आग्रह धरत आहेत.  

७. खालील परिस्थितीत, अपंग व्यक्ती (PWD) नोंदणी प्रमाणपत्रामध्ये मालकी प्रकार "दिव्यांगजन" नोंदवण्याची इच्छा बाळगू शकते: 

 अ. दिव्यांगजनांना स्वतःला गाडी चालवणे जमत नाही / शक्य नाही आणि प्रभावी ड्रायव्हिंग लायसन्स असणार्‍या व्यक्तीला त्याचे वाहन चालवण्यासाठी ड्रायव्हर भाड्याने देऊ शकतो.  

ब  दिव्यांगजनांना नवीन वाहन परवडणारे नसू शकते आणि ते वापरात असलेले वाहन खरेदी करण्यास प्राधान्य देतात ज्यांच्या मालकीचा प्रकार नोंदणी प्रमाणपत्रात वैयक्तिक आहे.  

क. दिव्यांगजन शासनाद्वारे लिलाव केलेले वाहन खरेदी करू शकतात, ज्यांच्या मालकीचा प्रकार नोंदणी प्रमाणपत्रात सरकार आहे.  

ड. अशी उदाहरणे असू शकतात जेव्हा एखादी व्यक्ती, ज्याच्याकडे आधीपासून मोटार वाहन आहे आणि त्या वाहनाच्या आरसी कार्डवर पण, मालकी प्रकार वैयक्तिक च्या ऐवजी दिव्यांगजन बदलुन द्यावा.  

इ. जे वाहन दिव्यांगजन यांच्या मालकीचे आहे , जे दिव्यांग बेंचमार्क डिसेंबल आहेत व ज्यांच्याकडे सक्षम अधिकारी यांनी दिलेले  अपंगत्व अपंगत्व प्रमाणपत्र असेल अशा दिव्यांगजन यांच्या आरसी कार्ड वर GST / GST शिवाय दिव्यांगजन मालकी ची नोंद करावी. 

 ८. वरील बाबी लक्षात घेऊन, तुम्हाला विनंती करण्यात आली आहे की, तुमची राज्ये/केंद्रशासित प्रदेशातील नोंदणी अधिकार्‍यांना 22.10.2020 रोजीची अधिसूचना G.S.R.661 (E) च्या अंमलबजावणीसाठी लवकरात लवकर खर्‍या अक्षरात आणि आत्म्याने निर्देश द्यावेत.  गरज भासल्यास, बेंचमार्क अपंगत्व असलेल्या व्यक्तीला केवळ वाहनाच्या नोंदणीसहच नव्हे तर दत्तक वाहनांना उपलब्ध असलेल्या लाभांचा विस्तार करण्यासाठी सुविधेसाठी राज्य मोटार वाहन कर कायदा / राज्य मोटार वाहन नियमांमध्ये सुधारणा केल्या जाऊ शकतात.  6 , हे सक्षम प्राधिकाऱ्याच्या मान्यतेने जारी केले जाते.

 इतक सरळ आणि स्पष्ट सर्व असताना अडचण येते कुठे आणि का ?